GEOLOGIA
Obszar gminy Łubniany ma typowo nizinny charakter. Ukształtowanie terenu Gminy jest mało urozmaicone, płasko-równinne, o przeciętnych wysokościach względnych ok. 5-20m. Przez obszar gminy przepływają rzeki:
Doliny rzeczne są z większości bardzo słabo wykształcone, rozległe i podmokłe. Elementami wzbogacającymi są zespoły wydm najlepiej wykształcone w środkowej i północnej części Gminy na terenach leśnych. Najniżej położona jest południowo-wschodnia część Gminy, a najwyżej północna część. Teren opada tu łagodnie, w kierunku zachodnim. Większość terenu leży na wysokości 150-180 m n.p.m.
Pod względem struktury rzeźby terenu w Gminie Łubniany można wyróżnić 3 jej rodzaje:
Budowa geologiczna terenu ma istotny wpływ na pozostałe komponenty środowiska. Od niej w znacznym stopniu zależy ukształtowanie terenu, rodzaj gleb i warunki wodne, a to z kolei wywiera wpływ na kształtowania się elementów przyrody ożywionej. Teren gminy Łubniany leży w zasięgu dwóch geologicznych jednostek strukturalnych:
Głębokie podłoże obszaru Gminy budują skały paleozoiku. Sfałdowane utwory karbońskie (piaskowce, łupki) znajdują się na głębokości ok. 500-600m. Nad nimi zalegają utwory triasu (Monoklina Przedsudecka) lub triasu i górnej kredy (Depresja Śląsko-Opolska). Utwory triasowe leżące najwyżej to osady triasu górnego powstałe w płytkich zbiornikach wodnych, okresowo łączących się z morzem. Utwory kajpru (iłowce, łupki, mułowce, wapienie i dolomity), występują miejscami razem z retykiem (czerwone i pstre iłowce z przewarstwieniami piaskowców, wapieni, margli i dolomitów). Zalegają one w obrębie Monokliny Przedsudeckiej na głębokości ok. 15-60m. Górną kredę reprezentują utwory geologiczne cenomanu (piaskowce, margle piaszczyste i wapienie piaszczyste). Starsze utwory zostały przykryte osadową pokrywą kenozoiczną. Na części terenu Gminy (okolice Luboszyc, Biadacza, Masowa, Łubnian i Kobylna) utwory czwartorzędowe zalegają bezpośrednio na utworach triasowych. Natomiast na pozostałym obszarze starsze utwory zostały przykryte osadami środkowego i górnego miocenu (trzeciorzęd), a dopiero później pokrywą czwartorzędową. Osady mioceńskie o miąższości kilkunastu metrów to głównie: iły zielone i brunatne, mułki i piaski, soczewki węgli brunatnych, a podrzędnie żwiry serii poznańskiej. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory:
W okresie przejściowym między plejstocenem a holocenem miały miejsce procesy eoliczne wydmotwórcze. Podłożem i materiałem do ich budowy były przeważnie piaski moreny dennej i piaszczyste terasy. Obszary wydmowe w postaci ciągów pagórków występują w północnej części gminy na terenach leśnych.
KLIMAT
Gmina Łubniany położona jest w stosunkowo najcieplejszej strefie klimatycznej Polski. Średnia temperatura roczna oscyluje wokół 8,2ºC. Średnia temperatura stycznia to -2,5ºC, a lipca 18,3ºC. Bezzimie trwa tu powyżej 294 dni, lato 89-100 dni, a okres wegetacyjny około 227 dni. Roczna suma opadów wynosi około 622mm, a w okresie wegetacyjnym około 430mm. Maksymalna ilość opadów przypada na miesiące letnie (VI-VIII).
Częstym zjawiskiem meteorologicznym, szczególnie wiosną i jesienią, są mgły występujące w dolinach rzek. Teren Gminy, ze względu na niewielkie różnice wysokości i mało urozmaiconą rzeźbę posiada dość jednolite warunki klimatyczne. Mimo tego zaznaczają się pewne różnice wpływające na predyspozycję terenu. Najlepsze warunki klimatyczne posiadają najwyższe partie terenu charakteryzujące się niższą wilgotnością powietrza oraz położeniem poza zasięgiem występowania inwersji i zastoisk chłodnego, wilgotnego powietrza. Tereny płaskie z występującymi obniżeniami, rozcięte dużą ilością cieków, podmokłe są mało korzystne dla lokalizacji zabudowy. Niekorzystnymi warunkami klimatycznymi charakteryzują się obszary dolinne -występują tu niższe wartości temperatur, znaczna wilgotność względna powietrza, duża częstość występowania mgieł i przygruntowych przymrozków. Korzystne warunki klimatyczne przejawiające się m. in. długością trwania sezonu wegetacyjnego stwarzają bardzo dogodne warunki rozwojowe dla form roślinnych i zwierząt również dziko żyjących, zwłaszcza tych o długim okresie rozmnażania się i rozrodu. Szybsze rozpoczęcie sezonu wegetacyjnego i opóźnienie jego zakończenia sprawiają, że teren jest korzystnym miejscem przystankowym dla migrujących ptaków.
SIEĆ RZECZNA I ZASOBY WODNE
Wody podziemne
Na terenie Gminy występuje czwartorzędowy, użytkowy poziom wodonośny. Składa się on z dwóch warstw:
Ponad 50% powierzchni Gminy Łubniany leży w obrębie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) nr 335 (Krapkowice -Strzelce Op.), 334 (Dolina Kopalna Małej Panwi) oraz w niewielkim zakresie 333 (Opole –Zawadzkie) i 336 (Niecka Opolska). Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 333 Opole –Zawadzkie obejmuje swoim zasięgiem strefę występowania szczelinowo-krasowych utworów środkowego i górnego wapienia muszlowego o powierzchni ok. 750km2, jego fragment przebiega przez południowy kraniec Gminy Łubniany (okolice Kępy). Jest to jeden z najzasobniejszych zbiorników wód podziemnych w kraju, dlatego zaliczono go do obszaru najwyższej ochrony (ONO). W obrębie struktury doliny kopalnej Małej Panwi zlokalizowane jest ujęcie wody Zawada posiadające zatwierdzone zasoby eksploatacyjne w wysokości 35000 m3/d.
Rzeki
Teren Gminy Łubniany położony jest na obszarze prawostronnego dorzecza Odry. Obszar gminy należy do zlewni prawobrzeżnych dopływów Odry –Małej Panwi i Stobrawy. Gmina wyróżnia się bogatą siecią rzeczną o charakterze typowo nizinnym. Gminę Łubniany charakteryzuje bogaty system hydrologiczny, na który składa się rozwinięta sieć rzeczna i melioracyjna, stawy, oczka wodne, torfowiska oraz tereny zalewowe i inne obszary okresowo podmokłe. Sieć hydrograficzną tworzą rzeki:
Wszystkie rzeki płyną ze wschodu na zachód zgodnie z nachyleniem terenu. Uzupełnieniem sieci rzecznej są niewielkie sztuczne zbiorniki wodne utworzone na Brynicy i jej dopływach oraz małe zbiorniki na terenach leśnych pochodzenia antropogenicznego.
Mała Panew
Mała Panew jest największym ciekiem gminy, mającym znaczny wpływ na kształtowanie się warunków klimatycznych przyległych terenów. Przepływa przez południową część gminy w okolicach wsi Kolanowice, Biadacz i Luboszyce. Koryto rzeki jest uregulowane, ale na wielu odcinkach zachowało charakter zbliżony do naturalnego.
Brynica
Charakteryzuje się dużymi walorami przyrodniczymi związanymi z wielkoprzestrzennymi ekosystemami podmokłych łąk i śródleśnych stawów. Bogatsze walory posiada w górnym biegu, gdzie płynie uregulowanym korytem wśród łąk, pól i terenów zurbanizowanych. Rzeczka ta posiada drożność, co stwarza możliwości do uprawiania kajakarstwa.
Swornica
niewielki odcinek rzeki stanowi południową granicę gminy w okolicach Kępy. Swornica jest lewym dopływem Jemielnicy.
Jemielnica
Jej krótki odcinek znajduje się w południowej części gminy pomiędzy Kępą i Luboszycami. Jemielnica ma swoje ujście w Małej Panwi.
SUROWCE NATURALNE
Na terenie Gminy Łubniany znajdują się udokumentowane złoża piasków kwarcowych:
GLEBY
Gmina Łubniany należy do opolskiego regionu glebowo-rolniczego. Charakteryzuje się on dominacją gleb słabych wytworzonych z piasków pochodzenia aluwialnego, współczesnych i starych tras akumulacyjnych. Na terenie gminy użytki rolne zajmują 5606 ha, co stanowi około 44,47% powierzchni Gminy. Występują tu głównie utwory piaszczyste (86%),a tylko nieznacznie gliniaste i organiczne.
Z utworów tych wytworzyły się następujące typy gleb:
Największy udział w strukturze gleb użytków rolnych mają mady (46%). Na znacznej powierzchni występują także gleby pseudobielicowe (24%), a także czarne ziemie (13%) oraz gleby brunatne (12%). Najmniejszą powierzchnię zajmują gleby hydrogeniczne (4%). Większość użytków rolnych (85%) wykazuje odczyn kwaśny, w tym tylko 21% gleb jest lekko kwaśna. Przeważają tu gleby lekkie (42%) - zbyt przewiewane i przepuszczalne, łatwo wysychające i ubogie w składniki pokarmowe, następnie średnio ciężkie (31%) oraz bardzo lekkie (22%). Najmniejszą powierzchnię zajmują gleby ciężkie (4%).
Według bonitacji gruntów ornych przeważają tu gleby słabe (42%), następnie najsłabsze (22,2%) oraz średnie (14,6%) i średnie gorsze (15,7%). Najmniejszą powierzchnię zajmują gleby dobre (0,1%) i średnio dobre (5,0%).
Na terenie gminy Łubniany nie występują gleby najlepsze i bardzo dobre. Najsłabsze gleby orne występują w:
W Brynicy, obok gleb słabych, występują stosunkowo duże powierzchnie gleb klasy IIIb i IVa (około 44%). Najlepsze gleby posiadają wsie:
Pod względem przydatności terenów ze względów przyrodniczych dla produkcji rolnej dobre warunki posiadają:
a najsłabsze
Gleby te cechują się niską wartością użytkową, w przewadze są to gleby niskiej jakości V klasy bonitacyjnej. Potencjał glebowy uznawany jest za względnie słaby, ponadto gleby te są w znacznym stopniu zakwaszone i wymagają stałego wapnowania. Wysoki poziom zakwaszenia obniża ich potencjalne możliwości produkcyjne, zwłaszcza powoduje zachwianie równowagi jonowej i składnikowej w roślinach.
FLORA I FAUNA
Gmina Łubniany jest stosunkowo bogata w zieleń. Obszary zieleni zajmują prawie 50% ogólnej powierzchni gminy. Tworzą ją:
W Gminie lasy zajmują 6 120ha, co stanowi 48,55powierzchni Gminy.
Lasy
Lasy w Gminie należą do dużego, zwartego kompleksu Lasów Stobrawsko-Turawskich. Tak wysoki udział lasów w strukturze użytkowania gruntów jest wynikiem małej presji na ich rolnicze wykorzystanie w związku ze słabą jakością i przydatnością gleb. Najsłabiej zalesiona jest południowa część Gminy. Większość lasów (ok. 97,8%) jest własnością Skarbu Państwa. Zarządzają nimi Lasy Państwowe. Lasy gminy wchodzą w skład 2 nadleśnictw:
Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej Mroczkiewicza, teren Gminy znajduje się w Krainie Ślaskiej, Dzielnicy Równiny Opolskiej i mezoregionie Borów Stobrawskich. Według Matuszkiewicza dominującymi zespołami potencjalnej roślinności, która opanowałaby ten teren po zaprzestaniu w nim obecnej działalności człowieka są: w dolinie Brynicy i Małej Panwi - łęgi jesionowo-olszowe, a na pozostałym obszarze gminy powinny występować grądy subkontynentalne oraz niżowe środkowoeuropejskie acidofilne dąbrowy, na terenach uboższych roślinność potencjalną stanowią suboceaniczne bory świeże i kontynentalne bory mieszane.
Dominującymi siedliskami w gminie są siedliska borowe - bór świeży i wilgotny oraz bór mieszany świeży i wilgotny. Znaczną powierzchnię zajmuje także las mieszany świeży i wilgotny. Najmniejszy udział w strukturze siedlisk ma ols jesionowy, ols, las świeży i wilgotny. Najżyźniejsze siedliska występują na północ od wsi Kobylno i Grabie (nadleśnictwo Turawa, obręb Turawa).
Gatunkiem dominującym jest sosna zwyczajna, która zajmuje 84 % powierzchni leśnej. Jako domieszki borów sosnowych występują:
Rzadziej spotykane drzewa to:
Średnia wieku najliczniejszego drzewostanu liczy od 56 - do 60 lat. Najmniejszą powierzchnię zajmują drzewostany dojrzałe(powyżej 100 lat).
Ochrona lasów
Lasy położone w północnej części Gminy (na północ od Dąbrówki Łubniańskiej i Jełowej) należą do obszaru Stobrawskiego Parku Krajobrazowego
Na terenach nie zalesionych w dolinie Brynicy oraz koło Jełowej i Kobylna występują wilgotne łąki i zbiorowiska turzycowe, w których wyróżniono kilka dobrze wykształconych, rzadkich na Śląsku Opolskim zbiorowisk. Są to: łąka ostrożeniowa oraz zbiorowisko z panującą turzycą prosowatą. W okolicach Jełowej występują również niewielkie fragmenty łąk niskoturzycowych. Na południowy zachód od miejscowości Kały, w zarastających żwirowniach stwierdzono występowanie zbiorowiska turzycowo-szuwarowego z dominacją turzycy pęcherzykowatej. W obrębie terenów intensywnej produkcji rolnej do najcenniejszych elementów przyrodniczych zaliczyć należy zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, a także układy zieleni przydrożnej (np. aleje w Luboszycach, Biadaczu i Masowie) oraz obudowy biologiczne cieków.
Pomniki przyrody
Szczególną ochroną prawną objęte są drzewa uznane za pomniki przyrody:
2. Lipa szerokolistna rosnąca w Kolanowicach
3. Cis pospolity rosnący w Łubnianach (ul. Opolska 55)
4. Dwa dęby szypułkowe (przy leśniczówce w Jełowej –ul. Leśna);
5. Buk zwyczajny rosnący między Brynicą a Kup
Szczególnie cenne są także inne okazy przyrody, choćby dęby w Dąbrówce Łubniańskiej (koła Bolka) oraz lipy w leśniczówce (także w Dąbrówce Łubniańskiej).
Obszary cenne pod względem przyrodniczym
Podmokłe łąki w Jełowej
Pas podmokłych łąk w Jełowej z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i szuwarowymi. W ich obrębie wyróżniono użytek ekologiczny. Miejsce masowego występowania:
Podmokłe łąki koło Jełowej
Pas podmokłych łąk na południowy – zachód od Jełowej z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i szuwarowymi.
Miejsce występowania
Podmokłe łąki koło Kobylna
Wilgotne łąki na skraju lasu na południe od Kobylna z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi. Miejsce występowania
Zarastające żwirownie koło miejscowości Kały
Kompleks nieczynnych, zarastających żwirowni na południowy zachód od miejscowości Kały z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami roślinnymi(wodne, szuwarowe, turzycowe łąki bagienne) w różnych etapach sukcesji roślinnej. Miejsce występowania
Jest to także miejsce rozrodu wielu gatunków płazów
Użytek ekologiczny
Miejsce występowania storczyka Dactylorhiza majalis zostało ustanowione użytkiem ekologicznym o nazwie "Jełowa"
Stobrawski Park Krajobrazowy
Parki krajobrazowe to tereny wyróżniające się pod względem wartości przyrodniczych i kulturowych. Głównym celem, dla którego tworzy się parki krajobrazowe jest ochrona wartości przyrodniczych, kulturowych oraz działalność edukacyjna. Lasy położone w północnej części Gminy (na północ od Dąbrówki Łubniańskiej i Jełowej) należą do obszaru Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. Duża ilość cieków wodnych i stawów, silnie rozwinięta granica lasu, polodowcowa rzeźba terenu, występowanie wielu chronionych gatunków roślin (np. rosiczka okrągłolistna, grzybienie białe, widłaki) i zwierząt (np. żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, bocian czarny) stanowi o wysokich wyróżniających się walorach przyrodniczych i krajobrazowych tego obszaru.
Obszar Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko –Turawskie”.
W północnej części województwa opolskiego znajduje się OCHK „Lasy Stobrawsko –Turawskie”. Obejmuje on rozległy, rozczłonkowany kompleks leśny w północnej i północno–wschodniej części województwa, o całkowitej powierzchni 118367 ha, z czego niewielki ułamek znajduje się na terenie Gminy Łubniany (niewielkie fragmenty terenów leśnych północno -wschodniej części gminy). Około 5% powierzchni Gminy Łubniany znajduje się w obrębie niniejszego Obszaru, fragmenty sołectw Jełowa i Kobylno. Obszar ten objęto ochroną prawną ze względu na znaczące walory krajobrazowe, atrakcyjność turystyczną i słabe zurbanizowanie. Duże kompleksy leśne, silnie rozwinięta granica lasu, polodowcowa rzeźba terenu, harmonijny krajobraz wzbogacony licznymi alejami drzew oraz starymi parkami i zadrzewieniami, a także liczne stanowiska roślin i zwierząt chronionych stanowiło podstawę do objęcia ochroną prawną.
Rośliny
Obszar Gminy Łubniany ze względu na duże zróżnicowanie siedlisk i zbiorowisk roślinnych, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Część z nich znalazła się na „Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce” (Zarzycki, Szeląg, 1992) regionalnej „Czerwonej liście roślin naczyniowych Górnego Śląska”(Parusel i in. red. 1996) oraz wojewódzkiej „Czerwonej liście roślin zagrożonych w województwie opolskim". Na terenie Gminy Łubniany występuje około 500 gatunków roślin naczyniowych:
Zwierzęta
Świat zwierząt Gminy Łubniany jest równie bogaty jak szata roślinna. Obok zwierząt pospolitych występuje tu wiele gatunków chronionych oraz rzadkich w skali kraju
Bezkręgowce
tygrzyk paskowany Argyope bruenichi - jest to najbarwniejszy polski pająk, osiągający do 2 cm długości. Występuje na nasłonecznionych łąkach i nad brzegami zbiorników wodnych. Na terenie gminy stwierdzony został na wilgotnych łąkach koło Jełowej, Dąbrówki Łubniańskiej, Kobylna i Brynicy.
Owady
Do objętych ochroną, a stosunkowo często spotykanych należą
W borach sosnowych coraz rzadziej występuje chrząszcz z rodziny kózkowatych o bardzo długich czułkach -tycz cieśla canthocinus aedilis. Pospolicie występują chronione trzmiele. Szczególnie często spotykany jest trzmiel ziemny Bombus terrestris, gnieżdżący się w norkach w ziemi lub szczelinach między kamieniami. W miejscach otwartych i nasłonecznionych spotkać można pazia królowej Papilio machaon (PL-V), jednego z najpiękniejszych motyli krajowych.
Ślimaki
Na terenie gminy występuje tylko jeden gatunek chroniony -ślimak winniczek Helix pomatia. Gatunek spotykany dość często w miejscach wilgotnych, szczególnie w dolinie Małej Panwi i Brynicy.
Płazy
Występują liczne gatunki płazów. Spotkać można
Płazy te odbywają gody w stawach i drobnych zbiornikach znajdujących się na terenie gminy.
Gady
Spośród gromady gadów na terenie gminy wystepują trzy gatunki jaszczurek:
Spotkac można również węże:
Ptaki
Z wielu gatunków ptaków lęgowych spotykanych w tej gminie, do najbardziej interesujących zaliczyć należy:
Na suchych łąkach i nieużytkach w centralnej części gminy występuje
Ssaki
Spośród wielu gatunków ssaków występujących na terenie gminy do bardziej interesujących należy zaliczyć m.in.
Występują tu również gatunki nietoperzy, z których najczęściej spotykanym jest gacek brunatny Plecotus auritus
Instytut Wsparcia Organizacji Pozarządowych zrealizował projekt „Wspieraj lokalnie” we współpracy z PITax.pl Rozliczenie PIT.
